Μνημεία και Αρχαιολογικοί Χώροι της Κύπρου του καταλόγου της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Το 1972 η UNESCO υιοθέτησε τη Σύμβαση που αφορά την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, ως απάντηση στις αυξανόμενες απειλές σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία της φύσης, που προκαλούσε ο γοργός και ανεξέλεγκτος ρυθμός της οικονομικής ανάπτυξης.
Η Σύμβαση προωθεί την καταγραφή, προστασία και συντήρηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς που θεωρείται εξαιρετικά σημαντικής αξίας για ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Από το 1992 τη σύμβαση αυτή διαχειρίζεται το Κέντρο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς που εδρεύει στο Παρίσι και αποτελεί το σημείο αναφοράς και το συντονιστή εντός της UNESCO για όλα τα θέματα σχετικά με την παγκόσμια κληρονομιά.
Η Κυπριακή Δημοκρατία επικύρωσε την Σύμβαση το 1975 και δεσμεύτηκε μαζί με άλλα κράτη για την προστασία των χώρων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η Κύπρος λόγω του σημαντικού πολιτισμού που έχει αναπτύξει μεταξύ δύο σημαντικών πολιτιστικών περιοχών, του Αιγαίου και της Εγγύς Ανατολής, υπήρξε από τις πρώτες χώρες που πέτυχε να τύχουν μνημεία της αυτής της διάκρισης από το 1980. Ο πολιτισμός αυτός αντικατοπτρίζεται μέσα από σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους και Βυζαντινές εκκλησίες αποτελεί δε κορυφαίο γεγονός για την πολιτιστική προβολή της Κύπρου.

Η πρώτη εγγραφή στον κατάλογο της UNESCO, το 1980,

περιέλαβε το Ιερό της Αφροδίτης στα Κούκλια (Παλαίπαφο) και τη Νέα Πάφο, τη σημερινή Κάτω Πάφο, για δυο βασικούς λόγους:

• Τον ρόλο που διαδραμάτισε η περιοχή της Πάφου στη λατρεία της θεάς Αφροδίτης και
• Στο ρόλο που διαδραμάτισε η Κύπρος και η Πάφος ειδικότερα στην εξάπλωση του Χριστιανισμού, με τα γεγονότα που συνδέονται με το πέρασμα του Αποστόλου Παύλου από την περιοχή.
  

Το διαβατήριο όμως για την εγγραφή της Νέας Πάφου στον κατάλογο αποτέλεσαν τα ψηφιδωτά της Ρωμαϊκής περιόδου, όχι μόνο στην Οικία του Διονύσου αλλά και στην Έπαυλη του Θησέα και στη Βασιλική της Χρυσοπολίτισσας. Συμπεριλαμβάνονται επίσης και οι «Τάφοι των Βασιλέων» της Ελληνιστικής περιόδου.

Η δεύτερη εγγραφή, το 1985,

περιέλαβε τις Βυζαντινές και Μεταβυζαντινές εκκλησίες στην οροσειρά του Τροόδους.
Οι λόγοι στους οποίους στηρίχθηκε η Επιτροπή για την ένταξη των δέκα εκκλησιών στον κατάλογο είναι:

• Αποτελούν μαρτυρία του Βυζαντινού πολιτισμού στο νησί
• Πρόκειται για σημαντικά μνημεία εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής της υπαίθρου που διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση, και
• η τέχνη των εκκλησιών αυτών περικλείει στοιχεία που επιδεικνύουν τη σχέση μεταξύ της Ανατολικής και της Δυτικής Χριστιανικής τέχνης.

Η τρίτη εγγραφή, το 1998,

περιέλαβε τον αρχαιολογικό χώρο του Νεολιθικού οικισμού της Χοιροκοιτίας. Η Χοιροκοιτία συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο για τρεις βασικούς λόγους:

• Είναι ο πιο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος της Νεολιθικής περιόδου που αντικατοπτρίζει την εξάπλωση,
• τη μόνιμη εγκατάσταση σε οικισμούς, και
• τον ρόλο που διαδραμάτισε η Κύπρος στη μετάδοση του Νεολιθικού πολιτισμού από την ανατολική Μεσόγειο στη Δύση ( 7η χιλ. - 4η χιλ. π.Χ.).